Cartoonfestival en expositie Noordwijk, Achter de muur
Noordwijk - Sea in Cartoons
Cartoonfestival en expositie Noordwijk, Achter de muur
Van 16 tot en met 31 oktober 2021 stond het Museum of Comic Art in het teken van cartoons en de tentoonstelling: Noordwijk, Achter de muur. Het thema van het cartoonfestival was ‘Na 75 Jaar Vrijheid’. Nederlandse cartoonisten hadden werk ingezonden om mee te dingen naar een publieksprijs. Naast cartoons was er een foto-expositie te zien die de wederopbouw van Noordwijk direct na de oorlog toonde aan de hand van uniek beeldmateriaal.
Hiernaast vonden er tal van andere activiteiten plaats zoals masterclasses cartoontekenen, een lezing die in het teken stond van Noordwijk in oorlogstijd en boekpresentaties. Bezoekers konden ook nog kennis maken met ‘De negende kunst’ omdat ruim 38 originelen van de eerste tentoonstelling in het MoCA, European Masters of Comic Art, nog te zien waren op de eerste verdieping.
Bezoekers konden gedurende het cartoonfestival drie favorieten aankruisen op het stembiljet met 36 cartoons met het thema VRIJHEID.
Op 31 oktober zijn door onze vrijwilligers maar liefst 395 ingeleverde stembiljetten geteld en daarbij zijn de volgende drie winnende cartoons bekend geworden.
- Op 1 met 94 stemmen cartoon nummer 25: John
- Op 2 met 79 stemmen cartoon nummer 7: Djanko
- Op 3 met 62 stemmen cartoon nummer 26: Maarten Wolterink
De winnende prijzen waren geldbedragen van respectievelijk € 500,-, € 350,- en € 250,-.
Het cartoonfestival met de foto-expositie werd door meer dan 600 bezoekers bezocht. De masterclasses cartoontekenen voor kinderen waren telkens volgeboekt. Daar komen in de toekomst vast nieuwe tekentalenten uit…
Cartoons
Een cartoon of spotprent is een humoristische tekening, soms voorzien van tekst, die gezien kan worden als commentaar of kritiek op actuele gebeurtenissen of maatschappelijke trends. Een cartoon kan bijvoorbeeld een karikatuur van een bekend persoon, een persiflage van een actuele situatie of simpelweg een afbeelding van een komische situatie zijn. Veel kranten en tijdschriften publiceren cartoons. In kranten gaat het vaak om politieke spotprenten.
Spotprenten en karikaturen werden populair in de 18e eeuw rond de Franse Revolutie. Naast het feit dat er veel kritiek was op het regime, waren de technieken ook verbeterd die ervoor zorgden dat ‘kopiëren’ van plaatjes in een grote oplage veel sneller kon waardoor een groot publiek bereikt werd.
Er zijn in Europa spotprenten over uiteenlopende onderwerpen te vinden, maar de Franse Revolutie en de daaropvolgende tijd onder Napoleon hebben heel wat mooie plaatjes opgeleverd. The Plum-pudding in danger, waarbij Napoleon als dwerg is afgebeeld vond het Britse establishment wel erg grappig. Door dit soort plaatjes wordt Napoleon nog steeds als klein mannetje afgebeeld, terwijl hij voor die tijd een normale lengte had (1,68 meter).
Na 75 Jaar Vrijheid
Het eerste cartoonfestival in het Museum of Comic Art heeft als thema ‘Na 75 Jaar Vrijheid’ gekregen met de nadruk op ‘VRIJHEID’. In vrijheid leven is niet doodnormaal. Niet enkel oorlog maar bijvoorbeeld ook corona heeft in de wereld gezorgd voor een enorme beperking van vrijheden.
Dubbele bodem
Politiek en oorlogsgeweld inspireerde menig cartoonist vileine prenten te tekenen. De plaatjes, gemaakt met pen op papier of met behulp van computerprogramma‘s, gaan supersnel van hand tot hand in dit digitale tijdperk. Ze zorgen voor een lach of een traan en daar zijn ze ook voor. Een onderwerp een draai geven die je in normale berichtgeving niet zou tegenkomen.
In veel delen van de wereld zijn spotprenten nog steeds een belangrijke vorm om kritiek te kunnen uiten op regimes, vooral omdat een spotprent of cartoon makkelijker een dubbele bodem heeft. Door die dubbele bodem is de kans groter dat censoren er niet mee aan de haal gaan.
Tom Poes – oorlogskind!
De wondere wereld van Tom Poes en heer Bommel opende zich voor de Nederlanders op zondag 16 maart 1941 toen zij die ochtend het dagblad ‘de Telegraaf’ open sloegen. Voor duizenden Nederlanders ontvouwde zich op die dag een nieuwe wereld.
Een wereld vol magie en bijzondere spanning. Het eerste verhaal heette heel eenvoudig ‘Avonturen van Tom Poes’. Wel stond er direct onder waar het verhaal over zou gaan, namelijk het ontdekken van het geheim van de blauwe aarde. Marten Toonder was trots toen hij zijn strip voor het eerst in de krant zag afgedrukt, maar hij had toen nooit verwacht dat deze strip zijn levenswerk zou worden.
Tom Poes ziek...
In het najaar van 1944 duiken Tom Poes en heer Bommel letterlijk en figuurlijk onder (water). De eerste krantenpublicatie van het avontuur De Chinese Waaier werd afgebroken met aflevering 1079. Op dinsdag 21 november 1944 werd Tom Poes ziek gemeld door de krant met de volgende woorden: “Hoe is het mogelijk! zal een ieder zeggen, Tom Poes ziek… De meest ingewikkelde situaties, de grootste gevaren trotseerde hij als een held en nu is hij gewoon ziek!”
Heel Nederland moest wachten tot 1948 voordat het verhaal eindelijk ten einde kwam. Het afgebroken avontuur werd drie jaar na WO II eindelijk in boekvorm uitgebracht en gedrukt bij, tijdens de oorlog illegale, drukkerij D.A.V.I.D.
Tom Poes is dus feitelijk een oorlogskindje en na 75 Jaar Vrijheid nog altijd springlevend getuige de nieuwe boeken die nog altijd verschijnen. Nieuwe talentvolle tekenaars als Henrieke Goorhuis en Tim Artz sturen Tom Poes en zijn onafscheidelijke metgezel heer Bommel op avontuur. Beide maken ook strips voor het weekblad Donald Duck.
Kinderpostzegels
Vanwege de tachtigste verjaardag van Tom Poes staan de kinderpostzegels in 2021 in het teken van Toonders stripheld en zijn onafscheidelijke vriend Olivier B. Bommel die in de Tweede Wereldoorlog begonnen aan een lange reis vol avontuur.
Van woensdag 29 september t/m woensdag 6 oktober 2021 is de 73ste Kinderpostzegelactie van start gegaan met de verkoop van Tom Poes-zegels en wenskaarten met Marten Toonders (oorlogs)kinderen.
Marten Toonder
Marten Toonder is enorm belangrijk geweest voor de ontwikkeling van het Nederlandse beeldverhaal, zowel door het hoge niveau van zijn belangrijkste strip, Heer Bommel en Tom Poes, en door de stimulerende werking die zijn studio heeft gehad op een groot aantal talentvolle tekenaars zoals o.a. Hans G. Kresse, Dick Matena, Jan Kruis, Fred Julsing, Thé Tjong-Khing, Jan Wesseling en Jan van Haasteren.
Dekmantel
Toonder tekende in het begin van zijn loopbaan in zeer uiteenlopende genres, te beginnen met humoristische cartoons voor de Rotogravure in Leiden. Het kwam voor dat hij een hele pagina moest vullen en verschillende stijlen imiteerde om de indruk te wekken dat meerdere tekenaars hadden bijgedragen.
In 1944-1946 tekende hij politieke cartoons voor het illegale satirische tijdschrift Metro, die om begrijpelijke reden grimmiger van aard en tekenstijl waren. Het blad werd gedrukt bij de illegale drukkerij D.A.V.I.D., die Toonder Studio’s als dekmantel had.
Dierencartoons
Een aparte categorie vormen de dierencartoons van Toonder. Als illustrator had hij al uitgebreid geoefend in het tekenen van dieren in verschillende varianten: gewone dieren, dieren met mensenhoofden of een mensenlichaam met dierenkop.
In de spotprentreeks ‘Het leven der dieren’ komt daar, net als in de Tom Poes-verhalen, het satirische element bij. Dieren blijken uitstekend geschikt om menselijk gedrag en maatschappelijke verschijnselen te becommentariëren. In Toonders dierencartoons lijken verschillende figuren zo te zijn weggelopen uit de Tom Poes-strip.
Drukkerij - Uitgeverij D.A.V.I.D.
In het najaar van 1944 raakte Toonder betrokken bij de werkzaamheden van de illegale drukkerij D.A.V.I.D. (De Algemene Vrije Illegale Drukkerij ). De drukkerij werd in de Spuistraat ingericht met Toonders naam als dekmantel. Op het bordje bij de entree stond: Hulpstudio II – Marten Toonder Films. In werkelijkheid stonden er drukpersen in het souterrain waarop ondergrondse bladen zoals Vrij Nederland, Trouw, Het Parool, Ons Volk, Oranjebulletin en de illegale drukkerij De Bezige Bij werden vervaardigd. Op grote schaal werden er ook vervalste nood- en distributiekaarten gemaakt. Hierbij was het handig dat Toonder en enkele van zijn medewerkers, waaronder Hans G. Kresse, heel vaardig waren in het maken van vervalste stempels die nauwelijks van echt te onderscheiden waren.
